Bundan 5000 yıl önce yaşamış Akad kralı Gılgamış’ın hikayesi kil tabletlere çivi yazısı ile yazılarak günümüze kadar gelmiş. Tabletlerin bire bir çevrildiği kitabı (Maden) ve çeşitli kaynaklardan toparlanıp eksik kısımların kurgulandığı bir kitabı (Braem) peşpeşe okuyunca liderlerin özelliklerinin aslında binlerce yıldır pek de değişmediğini farkettim. Bu özellikleri destandan örneklerle not etmek istedim.
Bu lider özelliklerinin ilki vizyon sahibi olma, ortak hedefler koyma ve yönlendirmektir. Gılgamış’ın da ülkesini dönemin en güçlü ülkesi yapmak gibi bir vizyonu vardı. Bunun için ülkesini düşmanlara karşı korumak amacıyla yüksek bir duvar ile çevreleyerek güvenli bir yer haline getirmek ve tarımı su yolları ile artırarak zenginleşme hedeflerini ortaya koydu ve hedefe topluluğunu yönlendirdi. Bu sebeple taş ustaları ve zanaatkarları ülkesine toparladı. Bu vizyonu ve vizyonu halkın paylaşıp onu desteklemesi ile ortaya çıkan güçlü ve büyük surlar, hem Uruk’un dönemin en güçlü kentlerinden biri olmasını hem de kendisini dönemin en itibarlı kralı olarak anılmasını sağladı.
Bir diğer lider özelliği de cesur olmaktır. Cesareti ile nam salan bir lider olmak için Gılgamış en güçlü askerlerin bile korktuğu yılanı yakalayarak alt etti, sedir ormanının koruyucusu Humbaba’yı yok edip Sedir ağaçlarını ülkesine getirmek için arkadaşı Enkidu ile zorlu bir yolculuğa çıktı. Başarılı oldu ve ağaçları Fırat nehri üzerinden ülkesine getirdi. Yine Enkidu ile birlikte tanrıların gönderdiği Gök Boğası ile savaşıp öldürdü.
Lider kimdir diye düşünüldüğünde öne plana çıkan bir diğer özellik ise ortak akıldır. Gılgamış binlerce yıl öncesini anlatan tabletlere göre döneminin iki farklı din cemaati olan İştar rahibeleri ve Anu rahipleri ile düzenli olarak bir araya gelmiş, onlara çeşitli konularda danışmıştır. Onların kehanetlerini, öngörülerini ve uyarılarını dikkat alarak kararlar almıştır.
İkna kabiliyeti de liderlik üzerine konuşulduğunda dikkat çeken özellikler arasındadır. Gılgamış ikna kabiliyeti yüksek bir liderdir. Kiş kralı Akka, Uruk’u almak için şehrin kapısına askerleriyle dayandığında kazan kazan stratejisi kullanarak bu tehditi bertaraf etmişti. Şehrini yağmalamanın her iki halk içinde bir sürü ölü ve yaralıya neden olacağına dikkat çekmiş. Geçici bir kazanç sağlanması yerine kendi şehrinin su yollarını ve duvarlarını inşa eden taş ustalarını Kiş’e göndererek onları eğitebileceğini ve kalıcı bir şekilde refaha kavuşmalarını sağlayabileceğini anlattı. Zenginliğini paylaşabileceğini ve birlikte ticaret yapmalarının her iki ülkeyi geliştireceğini söyleyerek Kiş kralı Akka’nın işgale son vermesini sağladı.
Bugünün popüler kavramı olan Algı yönetimi binlere yıl öncede başarılı bir lider olmak için önemli bir niteliktir. Gılgamış iyi bir algı yönetimi yaptığını Kiş kralı ile mücadele halindeyken ortaya koydu. Düşmanı Akka çok büyük bir ordu ile şehrin kapısındayken ve kendi askerleri içerde rahibe İluna tarafından zehirlenmiş, yarı baygın haldeyken düşmanı ile buluştu. İçerde güçlü ordusunun düşmanı bozguna uğratacak kapasitede olduğunu söyleyerek rakibinin algısını yönetti.
İyi bir lider olmak sürekli gelişime açık olmayı zorunlu kılıyor. Gılgamış sahip oldukları ile asla yetinmeyen ve hep daha fazlası için çabalayan bir lider profiline sahip. Hikayesi en son ölümsüzlüğü bulmak amacıyla uzun bir yolculuk ile son buluyor. Zorlu yolculuğun sonunda kutsal kitaplarda da yer bulan büyük tufandan kurtulmuş Ziusudra’dan ölümsüzlüğü deniz dibinde bir bitkide bulacağını öğrenmiş ve bitkiyi almayı başarmıştır. Ancak sonrasında bu bitkiyi uyuya kalınca bir yılana kaptırır. Ölümsüz olmasa da bu yolculuk onun bilgeliğine bilgelik katar.
Bugün modern hayatta liderlik ile ilgili kaynaklarda ve eğitimlerde yukarıdaki başlıklar önemli yer tutuyor. Belki bugün VUCA (Değişken, belirsiz, karmaşık ve muğlak) bir dünya da liderlik daha fazla gündemde yer teşkil ediyor olabilir ancak o günün şartlarında da hayat daha az karmaşık değil. Her şey normal görünse de ertesi gün sel olmayacağı, kapıda bir düşman belirmeyeceği, ülkede isyan çıkmayacağı veya kuraklık gibi afetlerle karşılaşılmayacağı kesin değildi. Bu risklerde etkili ve iyi bir lidere ihtiyaç duyulduğunu gösteriyordu. Ne dersiniz?
Kaynaklar:
Gılgamış Destanı, Sait Maden.
Uruk Aslanı Gılgameş, Harald Braem.
